Blog

Eind maart verschijnt het boek ‘De Canadezen – hun opmars door Europa tot Pocket Delfzijl’. Meer dan 152 pagina’s dik en met stevige hardcover. U kunt wachten, maar u kunt ook alvast een exemplaar – met korting – reserveren bij Redactiebureau & Uitgeverij Maritext v.o.f.. U bent dan een van de eersten die het boek in handen heeft! 

Aan de hand van 170 foto’s en illustraties, opgevoerde anekdotes en de boeiende verhaaltrant volgt de schrijver niet alleen de Canadezen op de Europese slagvelden, maar geeft het ook inzicht in de persoonlijkheden van de militaire hoofdrolspelers en hun onderlinge verhoudingen. Dit boek gaat over de uiterlijk zorgeloze, vlot geüniformeerde Canadese militairen, die ons land in 1945 bevrijdden. Ze vormden met hun zwierige baretten en ongecompliceerde omgangsvormen een ongekend contrast met de stijf geüniformeerde Duitsers, die in de voorbije vijf jaar het Nederlandse straatbeeld hadden bepaald. De Canadese militairen – verenigd in het Eerste Canadese Leger – waren vanaf 1939 gemobiliseerd en overgeplaatst naar Groot-Brittannië. Daar werden ze opgeleid voor toekomstige acties op het Europese continent.

Na een aantal relatief kleinschalige ondernemingen dienden zich grote operaties aan, zoals landingen op de kust van Sicilië en Italië en op de Franse kust (D-Day). In dit boek volgen wij de Canadese gevechtsformaties op hun weg van Zuid- naar Noordwest-Europa. Naarmate zij de Nederlandse grens naderen, verdicht zich het verhaal en komen separate divisies en individuele militairen scherper in beeld.

De opmars op Nederlands grondgebied spitste zich in de laatste oorlogsweken toe op doelen in de provincie Drenthe en de bevrijding van de stad Groningen. De acties eindigden met Operatie Canada, de strijd om Pocket Delfzijl, die op 2 mei 1945 werd beslist. Een week later capituleerde het Duitse opperbevel: alle militaire eenheden onder Duits bevel legden hun wapens neer. Het boek is mede tot stand gekomen door militair onderzoek van onze gids Joël Stoppels.

Het boek ‘De Canadezen – hun opmars door Europa tot Pocket Delfzijl’ verschijnt eind maart 2020 en is op voorinschrijving vanaf nu te bestellen voor €25,00- (+ € 4,50 verzending) bij Maritext v.o.f. Vanaf het moment van verschijnen kost het boek €29,50. Mis ‘m niet. Reserveer hier een exemplaar van dit unieke boek!

Terug naar touroverzicht

De Martinitoren is onmisbaar: het verbindt de Groningers met hun stad en met elkaar. Dat concludeert presentator Waldemar Torenstra 29 november in het televisieprogramma ‘Verborgen Verleden van Nederland’. Torenstra duikt in deze aflevering van de 8-delige serie in het verleden van de Martinitoren. Hierbij komt ook uitgebreid de oorlogsgeschiedenis van d’ Olle Grieze aan bod. 

De Duitsers nemen de d’ Olle Grieze in gebruik
In het programma Verborgen Verleden van Nederland wordt belicht hoe de Martinitoren de gevechten om de binnenstad van Groningen heeft ‘overleefd’. In ons artikel meer over het oorlogsverleden van de d’ Olle Grieze. Tijdens de oorlog stond de Martinitoren in de steigers, de toren werd vanaf 1936 gerestaureerd. Op 56 meter hoogte onder de gerestaureerde en herstelde fraaie booggewelf hadden de Duitsers tijdens de oorlog een kleine barak gebouwd. Hier plaatsten ze een ontvang- en zendstation en luisterapparaten voor de verbinding van de Wehrmacht. Voor de invasie in Normandië hadden de Duitsers bedacht om de toren te laten springen om hem zo voor de ‘vijand’ onbruikbaar te maken.

De noordzijde van de Grote Markt voor de bevrijding in april 1945. Op de foto is duidelijk de d’ Olle Grieze te zien.

Onbruikbaar maken voor de vijand
In september van 1943 was de opzichter van het restauratiewerk, de heer W. van Zwieteren, tot ontdekking gekomen dat er in de kleine barak een pak van 12 kilo springstof lag. Van Zwieteren dacht gelijk aan de ravage die de springstof bij een explosie zou aanrichten. Hij liet daarom onder de barak een vloerbedekking, welke bestond uit zand en steen, aanbrengen zodat bij een beschieting een eventuele brand tegengehouden kon worden. Boven de seininrichting lag ook een vat van 200 liter benzine voor een generator die stroom moest opwekken als de stroom uitviel. Enkele weken voor de komst van de Canadezen vertelde de commanderende Duitse Feldwebel dat hij de generator met handgranaten zou vernietigen en dat hij de benzine over de vloer zou gooien. De opzichter van de Martinitoren had gelijk de NSB-Burgemeester Tammens hiervan op de hoogte gesteld. De Burgemeester stuurde hem weg, de burgemeester had geen tijd voor de klacht van de heer van Zwieteren. Toch bleef van Zwieteren volhouden en hij gaf de Feldwebel voorhamers om zo de generator kapot te slaan. Tevens vroeg hij aan de Feldwebel of ze de benzine naar beneden mochten brengen. Ze beloofden hem dan dat de Feldwebel benzine kreeg als hij dit nodig had. Ze kregen in eerste instantie toestemming om een katrol aan de steiger te bevestigen zodat ze eventueel het vat met benzine konden laten zakken. Eventueel mochten ze dan ook de generator naar beneden gooien. Om de schok op te vangen bracht van Zwieteren onder de voet van de toren een zandlaag van een meter aan. Op vrijdag 13 april 1945 om 19:00 uur werd de opzichter bij de Duitse Feldwebel ontboden om het vat benzine te laten zakken. Hierna werd de 150 kilo wegende generator aan het begin van de steiger neer gelegd zodat de Duitsers met een trap de generator naar beneden kon laten storten. De Duitsers voerden dit uit, maar de motor was zo zwaar dat er dwars door de zandlaag een gat in de grond werd geslagen.

De noordzijde van de Grote Markt na de bevrijding in april 1945. De verwoestingen aan de noordzijde zijn enorm. Gelukkig staat de d’ Olle Grieze er nog.

De strijd om de stad Groningen breekt los
Onder de voet van de Martinitoren stelden de Duitsers op zaterdag 14 april 1945 een Duitse machinegeweer op. Ook in de Martinitoren namen Duitse militairen positie in, vanaf hier hadden ze een goed uitzicht op de oprukkende Canadezen. Op zondag 15 april 1945 vuurden de Duitsers vanaf de Martinitoren op de Canadezen in de Gelkingestraat. Dit werd door de Canadezen beantwoord door een paar schoten uit een opgestelde 6-pounder gun van de Royal Canadian Artillery. Dit anti-tank kanon stond opgesteld op de hoek van de Carolieweg. De Martinitoren kreeg hierdoor twee treffers. In de nacht van 15 op 16 april 1945 stonden de houten steigers van de Martinitoren in brand. Dit kwam mede doordat de Hoofdwacht door de Duitsers in brand was gestoken, gelukkig kon de brandweer voorkomen dat de brand zich uitbreidde. Helaas was de 12 kilo springstof nog wel steeds aanwezig, de lont hiervan hing aan de buitenkant van de toren. Toch besloten de Duitse militairen alle toestellen zelf naar buiten te slepen en naar beneden te gooien. De springstof was dan ook niet meer nodig voor de vernietiging van de apparaten. In tegenstelling tot de rest van de directe omgeving op de Grote Markt, viel de schade aan de Martinitoren uiteindelijk mee. De aan de Martinitoren gewijde aflevering van ‘Verborgen Verleden van Nederland’ wordt vrijdag 29 november vanaf 21.05 uur uitgezonden op NPO 2.

Overzichtsfoto van de Grote Markt na de bevrijding in 1945. De verwoestingen aan de noord en oostzijde zijn duidelijk te zien.

Terug naar touroverzicht

Twee week na D-Day steeg Winston Churchill op van het geallieerde vliegveld B3 voor een vlucht boven de invasiestranden. Dit tijdelijke vliegveld  lag tussen de Franse plaatsen Sainte-Coix-Sur-Mer, Crépon en Ver-sur-Mer. 

Er was niks bijzonders aan deze vlucht, alleen dat het vliegtuig waar de Britse Minister-president in vloog niet gebouwd was in Groot-Brittannië of Amerika. Het was namelijk een Fieseler Storch 156, een Duits verkenningsvliegtuig dat was buitgemaakt op de Duitsers in Noord-Afrika en werd gebruikt door Air Vice Marshal Harry Broadwurst. Churchill, wie ook de ‘First lord of the Admiralty’ was, gaf de voorkeur liever aan een boot dan een vliegtuig.

Winston Churchill aan boord van Harry Broadhurst (rechts) Fieseler Storch 156.

Uiteindelijk liet hij zich toch overhalen om in de Fieseler Storch Fi 156 plaats te nemen. Dit had mede als reden dat de minimumsnelheid van de Fieseler Fi 156 50 km per uur was en het toestel genoeg had aan een korte start- en landingsbaan. Met voldoende tegenwind was een startbaan van 50 meter toereikend en bij het landen een landingsbaan van 20 meter. De Fieseler Fi 156 werd daarom ook wel een STOL-vliegtuig genoemd. Om die eigenschap is het toestel ook gebruikt bij de ontsnapping van Benito Mussolini, die in 1943 in een hotel op de Gran Sasso gevangen werd gehouden.

De Amerikaanse generaal Spaatzop de foto voor zijn B-17 “Boops”. In dit vliegtuig vloog Eisenhower naar Normandië op 15 juni 1944.

Een aantal dagen eerder lande op hetzelfde vliegveld een beroemd persoon. Rond 09:35 uur op 15 juni 1944 landde op het vliegveld B3 de enorme Boeing B-17 “Boops”, het persoonlijke vliegtuig van de generaal Spaatz. In dit vliegtuig zat de Amerikaanse generaal Dwight Eisenhower, de opperbevelhebber van de geallieerde troepen in Europa. In de cockpit was de zoon van Eisenhower aanwezig, een US Airforce cadet die zich verbaasde over de landing van de “Flying Fortress’ in een veld in Normandië. Het was inderdaad een gewaagde landing aangezien een landingsbaan van 2200 meter nodig was, de landingsbaan van het tijdelijke vliegveld B3 had een lengte van 1200 meter.

De B-17’s werden in de Tweede Wereldoorlog op grote schaal zowel boven Europa als in de Pacific ingezet. Vanwege zijn geduchte en in de loop van zijn ontwikkeling steeds verder verbeterde bewapening kreeg het toestel de bijnaam Flying Fortress (vliegend fort).

Terug naar touroverzicht

In het kleine Luxemburgse stadje Wiltz had de oorlog in 1944 een zware tol geëist. Wiltz was namelijk het centrum van verzet was geweest en er waren brute represailles door de Duitsers uitgevoerd. Mensen werden op het stadsplein neergeschoten en mannen werden gedwongen om in het Duitse leger dienst te nemen. De Duitse bezetting duurde vier jaar voordat in september 1944 de Duitsers zich terugtrokken uit Wiltz. Na de bevrijding van de stad trokken geallieerde soldaten door Wiltz voor R&R (rust en herstel).

De Keystone-divisie
Het 112e regiment, wat een onderdeel was van de 28e infanteriedivisie (bekend als de Keystone-divisie) hadden enorme zware gevechten moeten leveren in het Huertgen Forest. Voor de Amerikanen was het woord Huertgen, met de klank huert (hurt = pijn), dan ook synoniem voor dood en verminking. Na zware verliezen te hebben geleden, werd het regiment na hergroepering voor rust naar Wiltz verplaatst. De inwoners van Wiltz hadden tijdens de bezetting heel weinig voedsel tot hun beschikking en hierdoor konden ze tijdens de bezettingsjaren geen Kerstmis of andere tradities vieren. Een paar dagen voor Thanksgiving vertelde korporaal Harry Stutz zijn vriend, korporaal Richard Brookins: “Ik denk dat we voor deze stad een kerstfeest moeten organiseren, een soort sinterklaasdag. Honderden jaren werd hier in Wiltz op de vooravond van Sint-Nicolaasdag op 5 december feest gevierd. Een man verkleed als Sinterklaas paradeerde door de stad en gaf snoep aan de kinderen. Door de bezetting vierden de kinderen in Wiltz al bijna vijf jaar geen Sinterklaasdag. Sommige van de kinderen hebben Sinterklaas nog nooit gezien, tijd voor actie dus!”

De Amerikaanse Sinterklaas
Harry sprak met de plaatselijke priester, pater Wolffe, die alle stedelingen uitnodigde. De Amerikaanse militairen schonken van hun rantsoen alle snoep en chocolade en zelfs een deel van hun geschenken die ze vanuit huis opgestuurd hadden gekregen. De veldkeuken zou donuts en cakes bakken voor het feest. Wie moet nou Sinterklaas zijn? Harry zei: “Jij, Dick! Je bent lang, zoals pater Wolffe. Je kunt de mooie gewaden en de hoed van een bisschop dragen. ‘De tweeëntwintigjarige Dick was nog niet zo zeker – hij had zelfs nooit de Kerstman gespeeld. “Ik wist niet wie Sinterklaas was, dus ik wist niet wat hij deed, en ik wilde het niet bederven voor de kinderen.” “Je moet het doen,” zei Harry, “voor de kinderen van Wiltz. ‘Dus Dick stemde in, ja maar niet alleen voor de kinderen maar voor iedereen!’ In de middag van 5 december 1944 werd Dick meegenomen naar het kasteel van Wiltz, de thuisbasis van een kloosterschool. Nonnen hielpen hem de gewaden, soutane, surplice en een cape van pater Wolffe aan te trekken. Een baard van touw werd vastgebonden met een lint, en met de mijter van een bisschop kon Dick als Sinterklaas doorgaan. Twee kleine meisjes met engelenvleugels zouden worden ingezet als hulpjes van Sinterklaas.

De Amerikaanse militair Richard Brookins verkleed als St. Nicholas/ Sinterklaas in een Willy’s Jeep.

Wat een feest!
Sint Nicolaas zat met zijn ‘engelen’ achter in een jeep, klaar om naar het stadsplein te gaan. Pater Wolffe gaf een zegen: “Moge God en de geest van Sint Nicolaas met u zijn.” Vrouwen en kinderen stonden langs de straten – de enige aanwezige mannen waren mannen uit de 28e Divisie. Een militair speelde gitaar terwijl kinderen zongen en dansten. Toen ze Sinterklaas zagen, juichte iedereen. De gezichten van de kinderen gloeiden van opwinding en vreugde. De nieuwe Amerikaanse Sinterklaas sprak met elk kind in het Duits, vroeg hun namen en bood snoepjes aan. Toen hij rondliep als bisschop zegende hij de kinderen. Na ongeveer 40 minuten klom Sinterklaas terug in de jeep om naar het kasteel te rijden, want ook hier zaten veel kinderen te wachten. Sinterklaas zegende de kinderen in het kasteel, waarna hij met zijn ‘engelen’ naar een grote stoel in het kasteel werd begeleid. Amerikaanse militairen van het Kerstcomité zaten aan tafel en trakteerden snoepjes, terwijl de nonnen warme chocolademelk serveerden. Deze chocolademelk was gemaakt van de gesmolten Amerikaanse chocoladerepen. Nadat het laatste kind bij Sinterklaas was geweest, bedankte de moeder-overste Sinterklaas en zei: “De kinderen zijn erg blij. Ze zullen het onthouden, net als wij”. ‘De heilige bedankte zijn twee engelen en vertrok toen het laatste lied werd gezongen. Hij trok snel de gewaden uit zodat de priester naar de mis kon gaan. Minder dan twee weken later lanceerde Adolf Hitler het laatste grote offensief om de geallieerde linies aan de westgrens van Duitsland te doorbreken. De 28e divisie was genoodzaakt om de stad Wiltz te verdedigen tijdens de bloedige strijd die bekend staat als de Slag om de Ardennen. Veel militairen van de Keystone Divisie en veel burgers van Wiltz werden gedood of raakten gewond tijdens deze gevechten.

Sinterklaas op het stadsplein van Wiltz op 5 december 1944.

De traditie gaat door
Na de geallieerde overwinning op nazi-Duitsland leidde de herinnering aan de Amerikaanse Sinterklaas tot een jaarlijkse reconstructie van deze bijzondere dag. In 1977 namen vertegenwoordigers van de stad contact op met Brookins en nodigden hem uit om met zijn familie naar Wiltz terug te keren voor de herdenking. Hij nam de uitnodiging aan en speelde weer Sinterklaas voor de kinderen van Wiltz. De reconstructie van het bezoek van de Amerikaanse Sinterklaas is sindsdien elk jaar voortgezet, uitgevoerd door de organisatie Oeuvre Saint-Nicolas. Brookins keerde zelf zeven keer terug naar Wiltz om zijn speciale rol te spelen. In december 2014 bezocht Brookins op 92-jarige leeftijd opnieuw Wiltz. Hoewel hij te zwak was om Sinterklaas te spelen, maakte hij als eregast een jeeprit en begroette hij tijdens de viering zijn vele bewonderaars. Dick Brookins is in oktober 2018 op 96-jarige leeftijd overleden.

Richard Brookins is op 5 december 2014 weer verkleed als St. Nicholas/ Sinterklaas in Wiltz.

Ter herinnering aan Richard Brookins, 1922-2018

Terug naar touroverzicht